You medemblik - Zomer 2022

MEDEMBLIK EN DE NEDERLANDSE OPSTAND IN 1572 Op 11 juni 1572 sloot Medemblik zich als een van de eerste Hollandse steden aan bij de opstand tegen de Spaanse koning. Twee maanden daarvoor was met de inname van het Zeeuwse Brielle een kettingreactie ingezet: steeds meer steden in de Lage Landen keerden zich tegen het wettig gezag. Al jaren bestond er onvrede over de economische malaise, hoge belastingen en hardhandige vervolging van protestanten. De gebeurtenissen van 1572 vormden een kantelpunt in een langdurige oorlog die uiteindelijk resulteerde in een onafhankelijk land. Daarom worden in 2022 tal van activiteiten georganiseerd om het 450-jarig jubileum te vieren van het ‘geboortejaar’ van Nederland. Toch zullen de mensen die deze geschiedenis zelf meemaakten er vermoedelijk met een andere bril naar gekeken hebben, de Medemblikkers ook. De beginfase van de Nederlandse Opstand was geen strijd tussen een duidelijk goed en kwaad, maar een burgeroorlog waarin chaos, angst en terreur regeerden. Weliswaar trad de Spaanse hertog Alva genadeloos op tegen dissidenten, maar zijn fanatieke tegenstanders betrokken ook onschuldige burgers in hun verzet. Een cruciale rol was weggelegd voor de watergeuzen, een verzameling vrijbuiters en ballingen die voornamelijk op zee actief waren. Zij steunden prins Willem van Oranje, de voormalig legerleider van Holland, Zeeland en Utrecht. Nadat hij bij de koning uit de gratie was geraakt organiseerde hij vanuit zijn geboorteplaats Dillenburg een militaire campagne. In de zomer van 1570 bereidde Oranje een inval in Holland voor, waarbij hij eerst Medemblik en Hoorn wilde belegeren om van daaruit het gewest te bezetten. Dit plan sneuvelde, maar de dreiging van zijn watergeuzen bleef urgent. Toch hadden de Medemblikkers weinig animo om extra alert te zijn. Bij de opbouw van een burgerwacht in 1571 klaagde de slotvoogd over burgerlijke ongehoorzaamheid. Ook legerleider Bossu hekelde de ‘seer slappe ende quade waecke’. Uiteindelijk werd Enkhuizen de eerste Hollandse stad die zich in 1572 bij de prins aansloot: op 21 mei dwong een groep boze burgers het stadsbestuur hiertoe. Oranje’s legerleider Diederik Sonoy moest nu de andere steden binnenboord krijgen, te beginnen met Medemblik. Aanvankelijk wilde het stadsbestuur geen partij kiezen: Medemblik weigerde soldaten van beide kampen toegang tot de stad. Daarop forceerden Sonoy’s soldaten en twee Enkhuizer compagnieën de beide stadspoorten. De naar het kasteel gehaaste mannelijke burgers openden het vuur op de indringers, totdat dezen de achtergebleven vrouwen en kinderen gebruikten als levend schild. De verdedigers hadden geen andere keuze dan te capituleren. Na Medemblik volgden vele andere steden, sommigen met geweld. Ruim 450 jaar later zijn wij bekend met de latere afloop, maar terugblikkend op die periode leert het ons ook hoe ingrijpend het moet zijn geweest voor onze verre, verre voorouders. Bronnen (beknopt): Fagel & Polman, 1572; hfd. 1 & 2; Van Nierop, [Noorderkwartier], 75-76; De Meij, [De Watergeuzen], 45- 46; 110; 245-253. Afbeeldingen: Wikimedia Commons HET VERLEDEN VAN MEDEMBLIK Tekening van de belegering van Medemblik in 1572 Mark Raat belicht in deze rubriek voor You medemblik onze lokale geschiedenis: kleine verhalen over bijzondere men- sen, plaatsen en gebeurtenissen uit de gemeente. Heeft u tips voor mooie voet- noten uit het verleden? Mail het naar mark.raat@icloud.com Diederik Sonoy Prins Willem van Oranje